de expert

'Raak jezelf niet kwijt terwijl je voor een ander zorgt'

Niek van den Adel (38) had een drukke baan als consultant, een dure auto en riant huis met dito salaris. Tot hij in 2010 tijdens een motorritje onderuitging en met een dwarslaesie in het ziekenhuis belandde. Het ongeluk werd hem bijna fataal. Daarna besloot hij alleen nog maar te doen wat er écht toe doet. Met zijn boek, ‘Zet de patiënt op 2’, helpt hij zorgmedewerkers weer grip te krijgen op hun werk en leven.

Wat heb je over de zorg en haar medewerkers geleerd in de periode dat jij hen zo hard nodig had?

'Van de ontelbare afspraken met artsen en therapeuten is me het meest bijgebleven hoe fijn het was als een verpleegkundige een arm om me heen sloeg als ik het niet meer zag zitten. Die kleine gebaren en het gedrag van zorgmedewerkers hebben mij erdoorheen gesleept. Het menselijke aspect is voor mij minimaal zo belangrijk geweest als de medische kant.'

De lessen die ik van mijn dwarslaesie heb geleerd, gun ik iedereen

Hoe pas je de lessen die je toen hebt geleerd, toe in je eigen leven?

'Het ‘mooie’ van het ervaren van een grote tegenslag, is dat je leven er puurder en echter door wordt. Het wordt makkelijker om de mooie dingen te zien en te waarderen. En ik weet: wat er ook op mijn pad komt, ik kan het aan. Ik heb het slechter gehad. Ik kijk zonder zorgen naar de toekomst en dat is een fijn gevoel. Het betekent niet dat ik dingen onderschat of kleiner maak dan ze zijn, maar ik kan ze beter relativeren. Natuurlijk wens ik niemand een dwarslaesie toe, maar de lessen die ik ervan heb geleerd, gun ik iedereen.'

Waarom ben je je gaan inzetten als spreker in de zorg?

'Ik zie het als een dankwoord. Tien procent van mijn lichaam doet het nog, waaronder mijn mond. Die wil ik gebruiken om iets terug te geven aan de zorg. Nadat ik op mijn motor uit de bocht vloog, heb ik drie uur op het asfalt gelegen. Die uren kan ik me nog heel goed herinneren. Toen besloot ik: als ik hier doorheen kom, wil ik alleen nog maar dingen doen die ertoe doen. Daarom probeer ik met mijn boek en als spreker het leven van een arts, verpleegkundige, helpende of andere zorgmedewerker iets draaglijker te maken. We mogen niet vergeten hoe goed de gezondheidszorg in Nederland is. Ik zeg weleens gekscherend dat ons landje een van de beste ter wereld is om een dwarslaesie te krijgen.'

Zorgmedewerkers vertonen veel ik-cijfer-mezelf-weg-voor-een-ander-gedrag

De titel van je derde boek is ‘Zet de patiënt op 2’. Geloof jij dat een zorgmedewerker zichzelf ooit op de eerste plaats zal zetten?

'Natuurlijk niet. Toen ik de titel van het boek voor het eerst aan mijn vrouw vertelde – zij is ergotherapeut – lachte ze me vierkant uit. Ik heb niet de illusie dat dit boek het DNA van een zorgmedewerker zal veranderen. En dat moet ook niet. Maar met de toenemende werkdruk in de zorg, en dan heb ik het nog niet eens over de effecten van corona, is het wel heel belangrijk om te leren hoe je beter voor jezelf zorgt.

Het verzuim in de zorg is schrikbarend hoog en het is een domino-effect: je collega wordt ziek, waardoor jij het drukker krijgt, ook ziek wordt, enzovoort. Je hebt niet alles zelf in de hand, maar wel hoe je voor jezelf zorgt. Als het verzuim afneemt, zal ook de werkdruk afnemen.'

Over het boek

Zet de patiënt op 2

Tijdens je werk is het jouw belangrijkste taak om voor anderen te zorgen. Maar zorg je ook goed voor jezelf? En als de hele wereld op jou lijkt te steunen, waar leun jij dan op?

Soms kan het voelen alsof je werk je door de vingers glipt en je het even niet meer kunt overzien. Maar er is altijd een manier om weer energie te krijgen van je baan. ‘Zet de patiënt op 2’ helpt je daarbij. Niek schreef het boek samen met 'organisatieveranderaar' Arjen Banach. 

Foto's: Kim van den Adel Fotografie

‘Beter voor jezelf zorgen’ klinkt makkelijk, maar dat is het niet. Zeker niet als het je werk is om voor anderen te zorgen. Hoe denk je zorgmedewerkers daar toch bij te kunnen helpen?

'Zorgmedewerkers vertonen veel ik-cijfer-mezelf-weg-voor-een-ander-gedrag. De hele dag rennen om ervoor te zorgen dat het de ander aan niets ontbreekt. Daar is op zich niks mis mee, maar onderweg moet je niet jezelf kwijtraken.

Niemand is in de zorg gaan werken voor de regels en protocollen. Je wilt iets voor anderen betekenen. Hoe waardevol dat is, heb ik zelf ondervonden. Maar door alle werkdruk verdwijnt die essentie steeds verder naar de achtergrond. Ik wil helpen deze weer naar boven te brengen en je mee terugnemen naar waar het in de zorg om draait.

In het boek staan veel praktische tips en oefeningen die het leuk maken om goed voor jezelf te zorgen. En waar je zelf makkelijk mee aan de slag kunt. Bijvoorbeeld door iedere dag een half uurtje extra ontspanning in te plannen. Ik zeg altijd: “Je bent één work-out verwijderd van een goed humeur.” Ben je druk of heb je het gevoel dat alles je door je vingers glipt? Ga bewegen. Ik rol naar buiten, maak een wandeling met mijn hulphond, lees een boek of mediteer. Wat niet werkt, is alsmaar door blijven gaan. Je moet letterlijk ‘ont-spannen’: de spanning er vanaf halen. Want alleen vanuit rust kun je weer krachtig zijn.'

Tips van Niek

Mentale fooi

Tip #1 Begin je dag met positieve gedachten

'Op mijn spiegel zit een sticker waarop staat: ‘How did I ever become so fucking awesome?’ Die sticker hangt er niet voor niks. In de ochtend voel ik me vaak niet zo goed door zenuwpijnen. Met die sticker help ik mezelf positieve gedachten in mijn hoofd te stoppen. Als ik ernaar kijk, moet ik lachen. Ik kan het niet helpen.'

Tip #2 Geef je drijfveren een cijfer

Schrijf drie dingen op waardoor je ooit in de zorg bent gaan werken. Geef deze dingen vervolgens een cijfer, gebaseerd op hoeveel aandacht je er nu nog aan besteedt. Staan er lage cijfers tussen? Ga daarmee aan de slag, want dat zijn nu juist de dingen waarom je dit mooie vak uitoefent.

Tip #3 Doe je zegje

Wil jij na het uitvoeren van tip 2 bijvoorbeeld meer aandacht besteden aan het delen van verhalen die jouw werk zo mooi maken? Stel dan eens voor om een teamvergadering te beginnen met het delen van een patiëntenverhaal. Want is het menselijke contact niet een van de belangrijkste dingen waarom jij zo van je werk houdt?