‘Je hebt lef nodig om als arts je menselijkheid te laten zien’

Je geeft lezingen over onder andere lef en empowerment. Waarom ben je je daarin gaan verdiepen?

‘Er is een moment geweest dat ik eens mijn lef verloor. Ik werd een keer geconsulteerd bij een reanimatie van een een netgeboren baby. De baby moest worden geïntubeerd, maar ik twijfelde lang over die handeling. Te lang, vond ik. Uiteindelijk heb ik het geprobeerd, maar het mocht niet baten. Het kindje overleed. We hebben de situatie natuurlijk uitgebreid geëvalueerd en achteraf gezien heeft mijn twijfel niet het verschil gemaakt. De baby had het sowieso niet gered. Maar dat ik op dat moment het lef niet had om die handeling uit te voeren, dat ik twijfelde, het niet durfde… Daar heb ik lang last van gehad.’

Wat heb je toen gedaan?

‘Ik heb veel nagedacht over hoe ik mijn lef kon terugvinden. In mijn werk als SEH-arts heb je dat nodig. Maar wat als je het even niet hebt? Waar moet ik het dan zoeken, en wat werkt voor mij? Uiteindelijk hebben verschillende wetenschappelijk bewezen technieken mij geholpen, zoals visualisaties: ik stel een situatie levendig voor en bedenk wat er gebeurt als ik iets wél doe. Wat gebeurt er als het dan goed gaat? En wat als het niet goed gaat? Door op deze manier na te denken over situaties waar je lef voor nodig hebt, houd je je brein als het ware een beetje voor de gek. De volgende keer vind je het minder eng, omdat je brein denkt dat je het al eens hebt meegemaakt.  

Naast deze visualisaties heb ik ook veel over de situatie gepraat. Ik moest verwerken wat ik had meegemaakt. Het zal nooit weggaan, het blijft een herinnering. Maar ik moest wel het verdriet – of eigenlijk ook de teleurstelling die er aan kleefde – verwerken. Erover praten was voor mij de manier om dat te doen.’

In welke situatie heb je echt lef getoond?

‘Bij een reanimatie van een jonge man lukte het mijn team en mij niet om zijn leven terug te krijgen. Samen besloten we buiten het protocol te gaan werken – en dat sloeg aan. Mijn team vertrouwde mij: we deden dingen die niet wetenschappelijk bewezen waren, maar de volgende dag zat de man rechtop in bed met zijn dochter te bellen. Die handelingen had ik op dat moment niet kunnen uitvoeren als ik er niet van tevoren over na had gedacht. Doordat ik mijn lef eerder al eens ben verloren, ben ik ook spannende situaties gaan trainen. Door er veel over na te denken: wat doe ik als ik te maken krijg met situatie X? Dat heeft ervoor gezorgd dat ik op dat moment zo durfde te handelen, en dat het lukte.’

Zijn er ook momenten waarop je meer lef had kunnen tonen?

‘Als jonge dokter had ik vaker zekerder van mijn zaak kunnen zijn. Ik liet me sneller overrompelen door mensen van wie ik dacht dat ze het beter wisten. Omdat ze langer in het vak zaten, puur vanwege senioriteit. Terwijl ik het zelf net zo goed wist, of soms zelfs beter. Dat zijn lastige momenten, want als arts in opleiding heb je te maken met een afhankelijkheidssituatie. Privé mag ik soms ook meer lef tonen. Ik ben net verhuisd, en als je een nieuwe keuken of badkamer koopt, hoort onderhandelen er eigenlijk wel bij. Ik doe het wel, maar dat moet echt uit mijn tenen komen, ik vind dat heel lastig.’

Op welke momenten mogen collega’s wat jou betreft meer lef tonen?

‘In situaties waarin je dingen ziet, maar het niet zegt. Als we bijvoorbeeld bezig zijn met een reanimatie en besluiten te stoppen omdat het medisch zinloos is, vraag ik altijd eerst of iedereen het daarmee eens is. Dan verwacht ik ook dat iemand iets zegt en lef toont als dat niet zo is. Lef tonen in je werk is in het belang van de patiënt.’

Wat is de beste tip die jij ooit hebt gekregen om meer lef te tonen?

‘Het is niet echt één tip, maar meer iets wat ik vaak van patiënten terugkrijg. Namelijk dat ze het fijn vinden als ik menselijkheid laat zien. Ook daar is lef voor nodig. Bij geneeskunde, maar ik denk bij veel zorgstudies, wordt ons geleerd dat je je niet te kwetsbaar mag opstellen tegenover een patiënt. Daar heeft niemand iets aan. Maar soms maakt een situatie mij ook verdrietig. Mijn verdriet mag niet groter zijn dan dat van de patiënt, maar ik hoef het niet weg te slikken om een goede dokter te zijn. Horen dat patiënten het fijn vinden om te zien dat het mij ook raakt, dat ik lef toon om op dat moment te laten zien wie ik ben, was voor mij een belangrijke leerschool.’

Hoe leer je lef te tonen op een manier die bij je past, bijvoorbeeld als je introvert bent?

‘Oefenen! Je kunt klein beginnen. Als er in een groep wordt gevraagd of iemand er anders over denkt, kun je ook zeggen “Nee, ik denk er niet anders over”. Dan hoef je niet gelijk je mening uit te spreken, maar oefen je wel hardop te praten in teamsituaties. In het begin moet je daarvoor misschien eerst aftellen voor jezelf: je telt af van 5 naar 1 en dan zeg je het gewoon. Accepteer dat het eerst eng is, want je weet dat het minder eng wordt als je het vaker doet.

Zelf ben ik niet echt introvert, maar ik laad wel erg op als ik alleen ben. En lang in hele sociale situaties zijn, vind ik niet fijn. Ik heb echt moeten leren om in het ziekenhuis hardop te denken, zodat mijn team mijn gedachtengang kan volgen. In het begin vond ik het vreselijk, heel ongemakkelijk. Maar zoals alle dingen, werd ook dat op een gegeven moment een gewoonte.’

Wat wil jij collega’s nog meegeven over het tonen van lef?

‘Besef dat wat jij vindt en denkt belangrijk is. Sta voor je mening. Collega’s vinden het soms moeilijk om voor zichzelf op te komen, maar kunnen dat wel als het om de patiënt gaat – of om de zorg als groter geheel. Dus bedenk: als je voor jezelf opkomt, doe je dat ook voor de patiënt, en maak je het grotere geheel beter.’