'De beste ideeën komen vaak van de cliënten zelf'

Hoe ervaar jij het effect van regels en protocollen in de sector zorg en welzijn?

‘Ik begrijp dat je moet kunnen verantwoorden wat je doet en waarom. Maar de tijd die je daaraan kwijt bent, kun je niet aan de mensen besteden. We doen dit werk om mensen bij te staan of te verzorgen. Dat is waar we goed in zijn en waar we gelukkig van worden. Veel professionals voelen vanwege alle regels weinig ruimte om creatief te zijn en hun werk te doen. Dat vind ik zorgelijk. Het kost veel energie, en niet op de juiste manier. Dat zorgt in mijn vakgebied voor ongewenste uitstroom.’

Zie jij regels en protocollen als beperking, of ook als markering van de ruimte die je wél hebt?

‘Allebei. Ik maakte bijvoorbeeld een tijd geleden mee dat een man, die herstellende was van kanker, bij zijn zus woonde. Toen haar zoon onverwacht weer thuis kwam wonen, was er voor de man echter geen plek meer. In zo’n geval wordt – zonder de man gezien of gehoord te hebben – op routine door instanties besloten om hem in een crisisopvang te plaatsen. Maar niet alleen is dat duur, ook de omstandigheden (medebewoners met heftige problematiek) zijn voor hem niet optimaal voor zijn herstel. Doordat mijn collega’s en ik de mens niet uit het oog verloren, is hij overgebracht naar een hostel. Daar was hij veel beter op zijn plek. We zien als professional zelf het beste wat er in zo’n situatie nodig is. We moeten niet blind varen op regels en routine.’

Hoe creëer je de creatieve ruimte die in sommige gevallen nodig is?

‘Door nieuwsgierig te blijven en jezelf te blijven verwonderen. Naarmate je je ontwikkelt, ontdek je wat werkt. Vertrouw daarop en durf er voor te gaan staan. Merk je dat iets anders of beter kan? Durf het te onderzoeken, eigenwijs te zijn en het uit te proberen. Regels worden vaak bedacht achter een bureau, maar jíj kent de praktijk. Jij weet als geen ander welke oplossingen écht werken. Ik begrijp ook dat je na een overvolle dienst niet altijd de energie hebt om die ‘problemen’ aan te pakken. Maar vergeet niet dat het ook al helpt om ze aan te kaarten. Want als de professionals die iedere dag zien waar het misgaat zich laten horen, komt het uiteindelijk terecht bij de mensen die er iets aan kunnen veranderen. Zoals de gemeente of politiek Den Haag.’

En wat als je met een creatieve oplossing op tegenstand stuit?

‘Soms worden creatieve oplossingen omarmd, maar vaak genoeg ook niet. In tijden waarin zorg- en hulpverleners schaars zijn, moeten we creatief zijn. Vind medestanders, maak veranderingen bespreekbaar, maar zorg ook dat je de regels kent – en waar ze vandaan komen. Ze zijn niet bedacht om ons te pesten, al kan de uitwerking soms wel zo voelen. Maar vaak genoeg doet een regel niet meer waar hij voor bedacht is. Durf er dan vanaf te wijken en ‘m in je voordeel te gebruiken. Picasso heeft gezegd: ‘Leer de regels als een professional en breek ze als een artiest.’ 

Heb je daar een voorbeeld van?

‘Een Turkse vrouw op leeftijd had zorg nodig, maar dit inkopen was duur. Haar zus – met een zorgopleiding – wilde wel voor haar zorgen, maar woonde in het buitenland. In plaats van zorg in te kopen, werd haar vliegticket vergoed en is ze naar Nederland gekomen om voor haar zus te zorgen. Waarom zou je de overbelaste zorg aanspreken als iemand een zus heeft die liefdevolle zorg wil leveren? Mensen willen zich geholpen voelen. Goede zorg gaat over een goede relatie. Iemand zien, begrijpen wat nodig is en daar een bijdrage aan willen leveren. Dát is belangrijk, niet of het helemaal volgens het boekje gaat.’

Een ander mooi voorbeeld van buiten de lijntjes kleuren, is een van onze ontmoetingsprojecten voor mensen met dementie. Veel mensen die daarmee te maken krijgen, schamen zich. Uit angst blijven ze thuis en een mantelzorger voelt zich dan verplicht om te blijven zorgen. Maar op die manier wordt hun wereld steeds kleiner en houden we samen het taboe rond deze ziekte in stand. Daarom hebben we een ontmoetingsplek gecreëerd waar mensen met én zonder indicatie of diagnose naar behoefte terechtkunnen. Daar laten we zien dat schaamte niet nodig is, en dat het leven niet voorbij is als je dementie hebt.

Door sámen na te denken over oplossingen word je veel creatiever. Samen met professionals uit andere deelsectoren, maar ook met de bewoners zelf. Zij lopen vaak al lang met een probleem en hebben nagedacht – en misschien zelf ervaren – wat werkt. De beste ideëen komen vaak vanuit de mensen zelf; gebruik hun creativiteit in je werk.’